De melk mythe: hoe we jarenlang voor de gek zijn gehouden

Sommigen kennen misschien de reclame nog wel van ‘Melk, de witte motor’ of ‘Joris Driepinter’. Daarin werd melk aangeprezen als gezond en onmisbaar in de dagelijkse voeding. Melk werd zelfs vanaf 1937 op school aangeboden, waarmee de concentratie van de kids op school zou verbeteren. De doorsnee consument zal toen en nu dat voor waar aannemen dat wij melkproducten moeten gebruiken om zo gezond te leven en een tekort aan calcium te voorkomen. De reclames voor melk van een door de overheid gesubsidieerde bedrijfstak zal wel het beste met ons voor hebben. Maar klopt dit wel? Is dit een juiste aanname? Het korte antwoord is: nee, dat is niet waar. Ik geef je daar graag meer helderheid over in deze blog.

Financiële belangen
Zoals ik in voedingsland al vaker heb gemerkt, spelen financiële belangen hierin de hoofdrol. Er is een hele industrie opgebouwd rondom melk: ‘de zuivelindustrie’. Met betrokkenen als de boeren, de kalveren en koeien (helaas), de landbouw instanties, onderwijs, de supermarkt en de overheid. Er zijn dus grote belangen die spelen wat maakt dat dit ‘sprookje’ in stand moet worden gehouden. Wil je hier meer over weten en je verdiepen, dan raad ik je zeker aan dit artikel te lezen en de documentaire Melk de Witte Motor van Andere Tijden te kijken. 

Varianten
In de supermarkt staan de schappen vol met melk, kwark, yoghurt en allerlei zoete varianten daarvan. Sommigen zijn gezoet met suiker, anderen gezoet met zoetstof. Ik denk dat de meesten zich kunnen voorstellen dat die gezoete varianten sowieso niet gezond zijn. Als we die voor het gemak even buiten beschouwing laten, en dus enkel kijken naar de melkproducten zonder toevoegingen, dus de ‘kale’ melk, kwark en yoghurt. Wat is daar mis mee denk je misschien?

Logisch toch?
Het lijkt logisch: botten bestaan uit calcium, melk bevat ook calcium, dus melk is goed voor je botten. Zo heeft de zuivelindustrie dit aan ons voorgespiegeld. Dit in combinatie met een grote reclameactie tientallen jaren geleden ‘Melk de witte motor’ en ‘Joris  Driepinter’ heeft er voor gezorgd dat we dit massaal zijn gaan geloven. Don’t get me wrong, ik geloofde het eerder ook! Gelukkig begrijp ik nu dankzij orthomoleculaire kennis hoe het werkelijk zit en dit deel ik dit graag met jou. Je lichaam werkt namelijk veel complexer dan dit. 

Botontkalking
Het is goed om je te realiseren: als melk echt zo goed zou zijn voor onze botten, dan is het wel op z’n zachtst gezegd bijzonder te noemen dat wij als melkland te maken hebben met zoveel osteoporose gevallen. Volgens het RIVM hebben in Nederland naar schatting 800.000 mensen te maken met osteoporose. 

Wat is het probleem?
Oke, wat is nou precies het probleem met melkproducten? Er zijn een aantal verschillende factoren wat maakt dat melk en melkproducten niet zo’n goed idee zijn. Ik geef je hier de belangrijkste redenen om je melkconsumptie eens nader te bekijken en in overweging te nemen om wat te gaan minderen of misschien zelfs wel te stoppen. Als ik zeg melk, bedoel ik melkproducten in het algemeen: melk, kwark, yoghurt en kaas.

Melk is voor kalfjes
Als we logisch nadenken, snappen we allemaal dat het nooit de bedoeling was van de natuur dat wij als mens melk zouden gaan drinken van een ander zoogdier. En al helemaal is het raar dat volwassen mensen melk gaan drinken wat bedoeld is voor kalfjes. Het gebruik van zuivel is zo normaal geworden dat de meesten van ons hier waarschijnlijk niet eens meer bij stil staan. 

Melk onttrekt calcium uit onze botten
Melk bevat ten eerste een slecht opneembare vorm van calcium: calciumcarbonaat. Bovendien is er een verhouding calcium:magnesium van 2:1 nodig om calcium goed te kunnen opnemen. In zuivelproducten is deze verhouding veel te laag, ongeveer 4:1. Hierdoor gaat de zuurgraad (de pH waarde) van je bloed omlaag. Het lichaam streeft altijd naar homeostase, dus om te voorkomen dat de pH te veel gaat dalen, wordt het zuur geneutraliseerd door calcium elders vandaan te halen. En laten we nou net een mooie calcium voorraad in ons lijf hebben opgeslagen in de botten. Jouw lijf gaat deze calcium voorraden in de botten aanspreken om de balans in je bloed op orde te houden. Daarnaast is fosfor in ruime hoeveelheden in melk aanwezig. Dit hecht zich aan calcium waardoor het nog slechter opneembaar wordt. 

Lactose
Melkproducten bevatten lactose, dat is een melksuiker. Lactose bestaat uit 2 kleinere suikers, namelijk glucose en galactose. Deze zitten aan elkaar vast. In deze vorm kan je lichaam dit niet opnemen. Het moet eerst gesplitst worden. Dat gebeurt door middel van een ‘schaartje’ genaamd lactase (yep, 1 letter verschil! ;-)) in de darm. Lactase knipt als het ware de lactose doormidden, zodat er 2 losse moleculen ontstaan die vervolgens kunnen worden opgenomen. 

Hier komt het probleem: de meeste volwassenen beschikken over onvoldoende lactase. De lactose (melksuiker) kan dus niet worden ‘geknipt’. Hierdoor kan je het niet opnemen in de dunne darm wat normaal gesproken gebeurd. De lactose komt onverteerd in de dikke darm waar het klachten geeft: een opgeblazen gevoel, winderigheid, pijn, krampen… dit wordt ‘lactose intolerantie’ genoemd en komt heel veel voor.

Niet zo gek als je je bedenkt dat melk voor baby’s is. En sterker nog: koeienmelk is voor kalfjes. Baby’s beschikken over veel lactase. Logisch ook, omdat zij alleen maar melk drinken. Naarmate je ouder wordt heeft dit geen functie meer en is het niet zo gek dat we over veel minder lactase beschikken. 

Caseïne
Melkproducten bevatten ook caseïne, dit is anders dan lactose. Lactose is een melksuiker en caseïne is een melkeiwit. Kort gezegd komt het er op neer dat caseïne zwaar verteerbaar is voor ons lijf. Daarnaast bevat caseïne exorfinen. Deze stoffen hebben een morfine-achtige en verslavende werking op ons lichaam. Ook glutenbevattende granen, spinazie en soja bevatten exorfinen. Een boterham met kaas is dus een behoorlijke exforfine shot.

Exorfinen zijn stoffen die door ons lichaam moeten worden afgebroken met behulp van een ‘schaartje’; het DPP-4 enzym. Als dit enzym niet goed werkt of je krijgt te veel exorfinen binnen via de voeding, nemen exorfinen de plaats in van je lichaamseigen endorfinen. Je weet wel, stofjes die zorgen voor een geluksgevoel: denk aan dopamine en serotonine. Het consumeren van voeding met exorfinen kan dus je geluksstofjes in de war schoppen. Als je merkt dat je echt kunt snakken naar een boterham met kaas, dan is dit waarschijnlijk een teken dat je de exorfinen niet goed kunt afbreken. 

Antibiotica, groeihormonen…
De zuivelindustrie is er op gericht zoveel mogelijk winst te maken. Dus wordt er niet moeilijk gedaan over het geven van antibiotica of het toedienen van groeihormonen. Het is niet wenselijk dat de melk moet worden weggegooid als een koe iets onder de leden heeft. Dat is inkomstenderving. Je snapt hem al, deze stoffen krijgen wij ook binnen. 

Met het oog op toegevoegde groeihormonen vind ik het niet verwonderlijk om te zien dat mensen die moeilijk afvallen, soms wel ineens af kunnen vallen als ze stoppen met het gebruik van zuivel. Melk is bedoeld om kalfjes groot te brengen en bevat van nature stofjes om een kalf snel te laten groeien. De zuivelindustrie doet er nog een schepje bovenop.

Stresshormonen en oestrogenen
Naast groeihormonen bevatten melkproducten nog meer hormonen. Aangezien koeien stevig krachtvoer krijgen, kunnen ze ook tijdens hun ‘zwangerschap’ gemolken worden. Het oestrogeen niveau van een koe is op dat moment super hoog. En ja… dat komt ook in de melk terecht en wij consumeren vervolgens niet-lichaamseigen oestrogenen. Daarnaast is het zo dat een kalf na de geboorte direct bij de moeder wordt weggehaald. De mama koe heeft hierdoor toren hoge stress met als gevolg dat er hoge cortisolspiegels ontstaan. Ook dit consumeren wij door middel van het eten of drinken van zuivelproducten.

Calcium uit andere bronnen
Waar halen we dan onze calcium vandaan? Uit groenten, met name groene groenten, maar ook (gedroogde) kruiden, noten, pitten en zaden. Plantaardige melk gemaakt van noten, pitten of zaden is dus een hele mooie optie. Met het oog op de juiste, goed opneembare vorm van calcium binnenkrijgen, kan je deze het beste zelf maken. Dit is heel simpel! In de volgende blog leg ik uit hoe je dit doet. Plantaardige melk uit de supermarkt bevat weinig calcium. Soms is er wat extra’s aan toegevoegd: dit is niet in de goed opneembare variant dus hier heb je weinig aan. Maak dus liever zelf plantaardige melk van noten, pitten of zaden. 

Zelf plantaardige melk maken
Wist je dat het super simpel is om zelf melk van noten, pitten of zaden te maken? Dit hoeft natuurlijk niet, je kunt noten, pitten en zaden ook ‘gewoon’ eten. Of denk aan notenpasta op een cracker of op een gezonde pannenkoek. Als je eet volgens De Fuego Methode eet je dagelijks 500 gram groenten en je eet elke dag noten, pitten of zaden over een gerecht heen gestrooid of eventueel als tussendoortje. Is dit dan echt voldoende? Yes! Je komt dan op ca. 500 mg calcium per dag, dat is minder dan de aanbevolen hoeveelheid van 1000 mg, maar… deze vorm van calcium is veel beter opneembaar dus volstaat deze hoeveelheid.

En nu praktisch: radicaal stoppen?
Ik zeg niet dat iets ‘niet mag’, ik informeer liever en laat jou zelf een keuze maken. Wat we in ieder geval geadviseerd krijgen vanuit het Voedingscentrum met 2-3 melkproducten per dag is by far niet goed voor ons. Mijn advies zou zijn: kijk in ieder geval of het een beetje minder kan. 

Overigens bevatten de Nederlandse kazen geen lactose, of verwaarloosbare hoeveelheden. Dat komt door het rijpingsproces. De zachte (Franse) kaasjes bijvoorbeeld bevatten wel lactose. Ook zure melkproducten zoals yoghurt en kwark bevatten minder lactose dan melk. Zowel voor de Nederlandse kazen als de zure zuivel geldt natuurlijk wel dat ze dan nog de andere nadelen hebben, maar dat is in ieder geval 1 nadeel minder.

Ook raad ik aan om, als je zuivel wilt gebruiken, altijd te kiezen voor de biologische varianten en eventueel zelfs rauwmelkse varianten. Deze laatste niet gebruiken bij zwangerschap. In rauwmelkse zuivel zit in ieder geval nog wat gezonde stofjes. Bij melk uit de supermarkten die gepasteuriseerd is, wordt namelijk veel vernietigd door het verhittingsproces.

Wat doe ik zelf?
Ik eet gemiddeld 2 x per week een bakje biologische volle kwark. Ik drink geen melk maar gebruik een plantaardige melk voor wanneer ik een chai thee latte maak. Ik kies dan altijd een plantaardige melk met zo min mogelijk toevoegingen of maak het af en toe zelf. Ik eet af en toe kaas of fetakaas. Fetakaas als variatie op eiwitten in mijn avondeten, en kaas af en toe op een cracker of boterham. Aangezien ik weinig brood eet, eet ik automatisch weinig kaas.

Maatwerk
Ben je nieuwsgierig wat voor jou goed zou kunnen werken? Bedenk je dan dat zeker wanneer je darmklachten hebt, maar ook bij klachten zoals eczeem, astma of auto-immuunziekten, het goed is om hier aandacht aan te besteden. Wist je dat de laatst genoemde klachten allemaal hun oorsprong vinden in de darm? En je dus veel winst kunt boeken wanneer je jouw darmgezondheid gaat verbeteren? Het schrappen van melkproducten is dan een ding, maar er zijn nog veel meer zaken die je kunt doen. We helpen je hier graag bij en maken altijd een plan op maat. Bel geheel vrijblijvend om te informeren wat we voor jou kunnen betekenen met jouw klacht of vraag. Of maak hier direct een afspraak.